Moderidders aan de ronde tafel: the return of the self-made man?

Media vertellen ons dat mannen aan het veranderen zijn: “mannen steeds modebewuster”, “een nieuw type man is opgestaan”, “mannen vervrouwelijken”. Maar wat zeggen Nederlandse mannen daar zelf over? Is dit een tendens die zij herkennen of betreft het slechts een kleine groep kosmopolieten die de grenzen van mannelijkheid aftasten? Vier moderidders zijn uitgenodigd om te discussiëren over mannenmode, jezelf onderscheiden, trendsetters en over emancipatie onder mannen. 

Het wachten is op Dirk. “Hij heeft zich verslapen”, zo laat leader of the pack Jeroen Visser weten. Aan tafel zitten Jeroen (1981- project manager) en zijn vrienden Michiel Lancer (1982 – Evenement Manager en kunstenaar) en Eddy Carre (1984 - student Auto Management). Al snel is Dirk ook present. Dirk Schmidt (1985 - student Bestuur & Organisatiewetenschappen) legt uit: “Ik ben te laat omdat mijn vriendin de wekker een uur verkeerd had gezet, en zij mijn kleren niet had klaargelegd!” De vrienden moeten allen hard lachen. Ik als vrouw frons even mijn wenkbrauwen omdat het mij verrast te horen dat een jongeman van vierentwintig zijn kleding klaar laat leggen door zijn vriendinnetje. Dirk pakt rustig zijn stoffen tasje met Paisley motiefje uit en haalt een zeer zorgvuldig opgevouwen wit overhemd tevoorschijn, dat hij tegen het kreuken heeft ondersteund met een editie van het mannenblad Fantastic Man. Verslapen? Of houdt een man stilletjes verborgen dat hij toch iets te lang twijfelde over zijn kledingkeuze voor dit interview? 

Patronen doorbreken met een pantersjaal

Jeroen

In een café in het oude centrum van Utrecht, drinken de mannen allemaal koffie verkeerd met een glas water er naast. Jeroen bestelt echter een warme chocolademelk. Hij vertelt dat hij graag anders wilt zijn en plezier heeft in het doorbreken van vaste patronen. Jeroen Visser: “Dat is om bewuster te worden van de dagelijkse dingen die ik doe. Dat zie je dus ook terug in mijn kledingkeuzes. Wat ik nu aan heb, dat heb ik nog nooit eerder exact zo gecombineerd. Je probeert jezelf toch steeds wat te vernieuwen. Anders wordt je er afhankelijk van.” Jeroen ziet eruit als iemand die een eigen koers uitzet: een smalle lichtblauwe pantalon met glimmende zwarte Italiaanse puntschoenen, een witte tanktop met lage ronde hals die zijn borsthaar de ruimte geeft. Daarover een open hangend wit overhemd en een fijn gebreid lichtgrijs vestje. Nauw om zijn hals heeft hij een zwart zijden sjaaltje gestrikt en om zijn nek hangen ook twee lange dunne zilveren kettingen met een kruisje. Om zijn pols draagt hij leren armbandjes en een antiek mannenhorloge. Zijn jas is een zwart colbert, waarvan hij de mouwen hoog heeft opgestroopt tot aan de ellebogen. Het opvallendst is eigenlijk zijn in het oog springende pantersjaal met lange zwarte franjes aan de uiteinden.

Niet eerder zag ik een heteroman zo zelfverzekerd een pantersjaal dragen. Dirk zegt over Jeroen: “Ik vind dat sjaaltje echt supermooi en ik heb met dat idee geëxperimenteerd. Maar bij mij werkt een sjaaltje gewoon niet! Dat is heel erg Jeroen. Zijn kleding zegt echt wie hij is”. Jeroen stemt in: “Ik ben dit. Alles wat je over mij wilt weten, kan je zien door wat ik aanheb. Ik probeer er een verfijnde elegantie mee uit te dragen”.  

Trendsetten met geitenwollen sokken in je Birkenstocks

Het zijn alle vier mannen die van mooie en bijzondere kleding houden. Zij laten zich inspireren via websites als Men.Style.com, TheFacehunter.com, DazedDigital.com of kopen af en toe een modetijdschrift als Vogue Homme en Fantastic Man. 

Michiel 

Eddy: “Ik draag graag gekleurde sokken, met name onder een korte broek in mijn Birkenstocks”. Mijn oren beginnen nu even te klapperen. Ik vraag of hij mij nu voor de gek houdt. Maar dat is niet het geval. Eddy: “Ja, serieus! Dat is Prada!” Dirk vult hem aan: “Ja, klopt, Prada zomercollectie 2002 geloof ik, is het niet? Wacht, dan zoek ik het even op” en pakt zijn iPhone erbij. Jeroen vervolgt: “Ik zal je vertellen, ik was in Vlaanderen geweest van het weekend, en daar was een oude vrouw sokken aan het breien. Dus ik zeg: Zo! Supervet!. Het deed mij denken aan mijn oma. Dus ik een zielig verhaal tegen dat vrouwtje ophangen, dat mijn oma ziek is. Vijf minuten later was ik een paar originele geitenwollen sokken rijker! Een man die erbij stond, vroeg: Oh, ga je die dan in je sandalen dragen? Nou, toevallig wel, in mijn Birkenstocks!”. Inmiddels heeft moderidder Dirk een foto van de bewuste Prada collectie gevonden: “Ja, dat is hem, het is de Prada 2007 collectie”. De mannelijke modellen op de foto zien er minder gek uit dan ik voor ogen had. Het kan ermee door, al moet ik er even aan wennen. Echter, deze modellen hebben geschoren benen. Hoort dat dan ook bij deze trend? “Nee, nee! Juist niet! Dat vinden we te ver gaan!” roepen Dirk, Eddy en Jeroen snel. “Maar je moet er wel het lichaam voor hebben hoor, of de benen in dit geval. Maar dit kan je bijna niet dragen zonder in elkaar geslagen te worden”, verwacht Dirk.

In de modestad Amsterdam heb ik deze modetrend nog niet gespot. “Ja maar wat is mode, weet je wel? Is dat wat iedereen draagt, of is het een ideaalbeeld van een kleine voorhoede?  Want deze look is het ideaal van een hele kleine voorhoede, hoor” verduidelijkt Dirk. Deze Utrechtse mannen zijn dus voorlopers, de trendsetters van een nieuw modebeeld. Jeroen: “Joh, ik had dat vorig jaar al aan. Het is gewoon extréém nerd, het is de nerd-look! De biologische nerd-look! Ja, het straalt op een bepaalde manier intellect uit. En daardoor seks. Maar niet iedereen zal dat zo vinden, hoor.” 

Aandacht besteden aan uiterlijk, modetijdschriften kopen, sieraden dragen en veel geld uitgeven aan exclusieve kleding heeft een vrouwelijke bijsmaak. Traditioneel gezien zouden dit handelingen zijn die in een vrouwelijke of homoseksueel discours passen. Dus als deze vier mannen geen vrouwen of homo zijn, wat zegt dit kleedgedrag dan over mannen van deze tijd? Is de man bezig zijn ‘man-zijn’ te herdefiniëren, zoals vrouwen het `vrouw-zijn’ in de jaren 70 hebben veranderd? Is er sprake van een ‘ontmannelijking’ onder mannen of zijn de geruchten over dit `nieuwe mantype” niet meer dan een storm in een glas water?  

Postmoderne moderidders

Eddy

Deze mannen hebben een eigen visie hoe zij zich willen kleden. Zij stemmen hun kleding af op hun levensstijl en op hun persoonlijkheid. Het is een gevoel van individualisme, een behoefte om je te onderscheiden. Deze vier mannen zijn als postmoderne moderidders: in hun modekeuze zijn zij strijdvaardig, galant, grootmoedig (zij hebben lef) en daarmee in zekere zin trendsetters voor andere mannen. Mode betekent vernieuwen en niet terug kijken. Deze mannen lijken zichzelf te vernieuwen. En kenmerkend voor de postmoderne tijd waarin men nu leeft, is het wisselen van identiteiten. Of nog sterker, in plaats van je sociaal te groeperen, wilt men persoonlijke idealen en eigen belang najagen. Er leeft een groeiend narcisme onder postmoderne mannen: dat zich uit in de wens om jezelf als een zelfregulerend individu te zien, dat plezier beleeft aan het uiterlijk. Aan de andere kant lijken mannen ook weer niet te veel uit de ban te springen. Jeroen legt uit: “Het is heel paradoxaal: je kleedt je enerzijds heel erg voor jezelf, het maakt me geen zak uit wat anderen daarvan vinden, aan de andere kant vindt ik het belangrijk dat ik niet in elkaar geslagen wordt op straat. Maar anderzijds wil ik eigenlijk ook dat mensen gaan applaudisseren en gaan juichen als ik voorbij kom, dat ze het ontzettend leuk vinden wat ik aan heb, dat ik er mooi uit zie". Dit illustreert dat een man plezier heeft in het kijken naar zichzelf en daarnaast waardering van zijn omgeving erg belangrijk vind. Hij krijgt deze waardering door lef te tonen en zijn gevoel voor stijl uit te dragen, maar binnen een geaccepteerde grens. Want hij wil niet in de problemen komen of geen waardering krijgen. 

Je blijft toch man

Eddy, Michiel en Dirk zijn misschien iets minder experimenteel in hun voorkomen dan Jeroen, maar ze hebben ook een duidelijke eigen kledingstijl. Eddy zegt van binnen traditioneel te zijn, maar hij houdt ervan om in zijn kleding bijzondere accenten te leggen. Hij heeft een donkergroene leren vintage jas aan, een laag gesneden V-hals T-shirt met daaroverheen een lichtgeel getailleerd overhemd, dat in zijn donkerblauwe skinny-jeans is ingestopt. Eddy draagt bij voorkeur smalle, tweedehands bretels om zijn broek op te houden.  Dat is zijn modesignatuur geworden. Net als zijn baard. “Die baard ben ik gewoon,” verklaart hij. Onder zijn broek draagt hij zwarte puntschoenen en om zijn pols pronkt een groot horloge. Ook hij draagt sieraden: een ketting met een kruisje om zijn nek (hij is christen) en een zegelring die hij geërfd heeft van zijn vader. Eddy: “Zo'n ring en zo'n ketting kan ik best wel hebben, vind ik zelf. Bij het christendom mag je je eigen ideeën hebben over je kledingstijl.”

Dirk is weer een heel ander type dan Eddy. Dirk is een echte linkse rakker, vertelt Jeroen. Dirk is opgegroeid met hippie ouders, heeft op een vrije school gezeten en is actief voor de partij van Groen Links. Maar anders dan je zou verwachten bij een linkse rakker (biologisch, milieu activist, antimassaconsumptie en antimaterialistisch) is Dirk een modeliefhebber: Dirk strijkt zijn plooien in zijn spijkerbroek, draagt suède Prada's, een wit T-shirt met V-hals van American Apparel, een grijs vest met daarover een donkerblauw arbeiders jasje. “Een blauw communistisch werkerjasje dat je altijd kan dragen en waar mensen je aan herkennen”, vertelt hij en laat trots het plaatje zien in zijn meegebrachte Fantastic Man magazine.

Dirk heeft een verborgen talent: hij kan zelf kleding maken op een naaimachine. Als hij groter woont, wil hij een naaimachine neerzetten, vertelt hij mij na afloop van het interview. Hij heeft getwijfeld of hij naar de modeacademie zou gaan. “Maar het is toch Bestuur & Organisatiewetenschappen geworden. Ik vind mode wel interessant maar niet iets om professioneel mee bezig te zijn, nee.” Ook Eddy heeft getwijfeld over een modeopleiding: “Ja, het was of modemanagement, of auto management, dus nou, toen was het gelijk auto”s geworden. Ja! je blijft toch man, he!” 

Mannen die van mode houden zijn niet per definitie gay 

Dirk

Tot slot Michiel. Hij is in zijn vrije tijd kunstenaar en speelt in een band, samen met Jeroen. Michiel is artistiek, dat blijkt onder andere uit zijn sokken: een roze en een blauwe.  Door zijn broekspijpen opgerold te dragen vestigt hij er de aandacht op. Michiel: “Ik vind het leuk en apart. Sokken kunnen eigenlijk echt nog wat van je outfit maken weet je wel”. Op zijn wijde spijkerbroek draagt hij een legergroen jasje met militaire details. Michiel: “Ik was al heel lang op zoek naar zoiets, die gouden knopen, dat revers en die details zijn te gek”. Hij draagt een modieus brilmontuur met daarboven een hip asymmetrisch kapsel met een grote lok overdwars. Aan zijn haar besteedt hij veel zorg. Hij en Jeroen schijnen al jaren naar dezelfde kapper te gaan, zonder het van elkaar te weten. Dirk geeft hun een compliment en vertelt dat hij al lange tijd niet tevreden is met zijn kapsel: “Mijn haar zit al lange tijd niet meer goed. Misschien moet ik een keer met jullie meegaan.” “Ja, moet je doen!” zegt Jeroen. “Die gast is gewoon superrelaxed, en volgens mij de enige niet homoseksuele kapper in Amsterdam”. Ik vertel hem dat ik er nog wel een paar weet. Jeroen: “Ja, maar die zijn vast niet zo goed.” Jeroen is eigenwijs, en weet wat hij wilt, zoals alle mannen aan de tafel. 

Het taboe dat rust op hetero mannen die van mode houden, lijkt te verdwijnen. Michiel merkt op dat in het algemeen mensen meer met kleding durven dan tien jaar geleden. Michiel denkt: “Vroeger had je veel minder van die uitschieters dan nu.” “En langzaam maar zeker worden vreemde dingen steeds meer normaal, waardoor mannen durven te kiezen voor alternatieven”. Jeroen: “Het heeft ook te maken met de homo-emancipatie”. Michiel: “Het is niet zozeer dat homo”s stijldragers zijn, maar zij laten wel zien dat ze durven te zijn wie zij zijn. Maar dat heeft niets met kleding te maken, vind ik”. Jeroen is het daarmee niet eens. Jeroen: “Homo’s zijn wel baanbrekend geweest in kleedgedrag. En dat probeer ik eigenlijk ook. Ik wil me onderscheiden en niet bij een stijlgroep horen.” Maar voegt er snel aan toe: “In ieder geval niet bij die groep!” 

Onder heteromannen lijkt nog altijd een zekere sociale angst te leven om als homo aangezien te worden wanneer men aandacht aan zijn kleding besteedt. Het lijkt dat een uitgesproken of esthetische kledingstijl aannemelijker is voor homoseksuele mannen dan voor heteroseksuele mannen. Herkennen deze mannen dat? Eddy vertelt: “Ik kom uit een klein dorp, waar je al snel opviel als je je anders kleedde. Op een dag had ik een roze overhemd aan en werd ik uitgescholden voor homoseksueel”. Michiel: “Sommige mannen zijn bang om enigszins iets vrouwelijks uit te stralen. Ik maak het nog steeds mee dat als ik door de Sterrenwijk hier in Utrecht fiets, ik te horen krijg: Hee, Homo! Ook als je langs bouwvakkers rijdt, krijg je dat standaard te horen, weet je wel. Dus er bestaat nog altijd een bekrompen beeld over mannen die zich afwijkend kleden”. 

Moeten mannen zich emanciperen op modegebied?

Ondanks deze sociale angst, lijkt het kleedgedrag van mannen zich te weerleggen van een sociaal ideaalbeeld naar een persoonlijk ideaalbeeld. Mannen zijn door rolmodellen in de media en omgeving aan het wennen dat het oké is om je eigen koers te varen. Vrouwen hebben zich in de 20e eeuw van hun korsetten bevrijd, nu is het tijd dat mannen in de 21e eeuw hun traditionele keurslijf van zich afschudden. Het valt mij op hoe openlijk de vier mannen over hun kleedgedrag praten. Tijdens het tafelgesprek geven zij elkaar over en weer modeadvies en complimenten. Dirk over het jasje van Michiel: “Je kan ook je mouwen opstropen, daar houd ik heel erg van.” “Ik vind hoe Eddy eruitziet echt te vet”, zegt Jeroen over de bretels van Eddy en zijn lage V-hals shirt. 

Er lijkt geen sprake van enig gevoel van gêne om je als man zo te interesseren voor mode. Mannen lijken niet langer onder stoelen of banken te steken welke kledingstijl zij zelf vinden dat bij hun persoonlijkheid past. Zij durven af te wijken van de gebruikelijke, veilige kledingwijze die in de Westerse cultuur van mannen wordt verwacht: degelijk, onopvallend, tijdloos, functioneel en vooral niet te gek.

En wat vinden deze mannen zelf? Zijn mannen aan het vervrouwelijken? Dirk: “Mannen zijn een béétje vervrouwelijkt. Het is de vrouw die veel meer is vermannelijkt!” Dus dat zou betekenen dat mannen en vrouwen dichter naar elkaar toe gegroeid zijn. Dirk: “Ja, en dat is alleen maar goed, denk ik. Het is een bijdrage aan emancipatie en gelijkheid. Mannen zullen altijd anders blijven, je hebt een ander lichaam, andere hormonen, dat beïnvloedt je gewoon. Maar het schuift wel naar elkaar toe, ja, absoluut.” Michiel voegt hieraan toe dat hij denkt dat de man in deze tijd ook meer durft. “Ja, het is meer geaccepteerd om je als man meer te onderscheiden met je kleding dan tien jaar geleden ofzo. Mannen dóen het nu gewoon”. Tot slot vraag ik of zij een voorbeeld van een zogenaamde fermannisering kunnen geven. Dirk: “Nou, laat ik het zo zeggen. Ik was laatst aan het hardlopen door het park en zag daar drie mannen van mijn leeftijd zitten op een bankje met een picknickmand, te eten, zo van  zelfgemaakte pastasalade, flesje wijn erbij. Dat soort dingen. Eéntje had zelfs nog zijn pak aan van zijn werk! Dat is wel een heel verschil met mijn vaders generatie. Mijn vader zou nooit met een zelfgemaakte salade op die manier in het park gaan zitten. Dat is toch echt meer een vrouwending”.

De angel lijkt eruit. Mannen willen er graag mooi uitzien-voor zichzelf en voor anderen-en stellen met zorg hun uiterlijke verschijning samen.  Deze vier mannen zijn een weerspiegeling van wat er zich onder alle mannen ontwikkelt: een eigen gevoel voor mode, het plezier voor kleding, en een zelfbewustzijn over wie je zelf vind dat je bent. Het is menselijk om je op je best te willen showen en te pronken met je uiterlijk. 

Wat nieuw is, is dat het lijkt dat mannen dichter bij hun gevoel staan en durven te luisteren naar zichzelf: durven opvallen en  experimenteren met het uiterlijk. Want niets lijkt meer definitief in deze tijd, alles lijkt maakbaar. De zogenaamde ‘self-made man’ keert terug. Dus waarom niet eens iets anders proberen, mannen? Fe(r)maniseer u! --