Marij Rynja on Contemporary Culture & Visual Communication: Review: Arnhem Mode Biënnale 2011 presenteert Amber. Is mode een vrouw? Of is Amber het vrouwelijke alter-ego van JOFF, haar artistieke brein?

Tot en met 3 juli a.s. vindt in Arnhem voor de vierde keer de Arnhem Mode Biënnale plaats, waar de geïnteresseerde modeleken en doorgewinterde modekenners de laatste stand van nationale en internationale modezaken kan bezichtigen.

Een nieuwe artistiek directeur vraagt om een nieuwe kijk op de Biënnale. Piet Paris heeft met zijn team drie keer een zeer succesvol evenement op de modekaart gezet, waar in 2009 gegooid werd naar een nog groter internationale benadering in 2011. JOFF is aangesteld door Paris om zijn internationale missie door te zetten en de Biënnale een volwaardig, uniek mode evenement te laten zijn. “Na het succes van de derde editie, Shape (De AMB editie in 2009), wil ik met de vierde editie in 2011 van Arnhem Mode Biënnale een totaalervaring presenteren, waarmee we ook internationaal nog meer indruk kunnen maken," aldus JOFF in een interview januari 2010 met fashionunited.nl vlak na zijn aanstelling als nieuw artistiek directeur.

Maar is dat gelukt of had Paris nog even aan moeten blijven en zijn protégé JOFF aan de hand moeten nemen om deze taak te volbrengen?

JOFF is een jonge telg, is eigenwijs, want hij wilde het graag zonder hulp van oudgedienden doen en de Biënnale geheel naar eigen hand zetten. En dat is te zien. Het is een JOFF-Biennale geworden want overal duikt zijn naam op, is het zijn visie op de mode die doorklinkt in de bijschriften, is het zijn smaak die domineert. En JOFF bleek niet zo te houden van Nederlandse namen, want geklaagd werd dat weinig Hollanders vertegenwoordigd waren op de Biennale dit keer, terwijl Arnhem een goede naam heeft in het afleveren van geweldige ontwerpers. Misschien is de Nederlandse mode minder avant-garde dan gedacht en weet JOFF beter afgaande op de vele internationale plekken waar hij komt als alumni van de ArtEZ zelf?

JOFF is het alter-ego van Joffrey Moolhuizen, zelf afgestudeerd aan ArtEZ in 2002, en staat bekend om zijn liefde voor de wisselwerking tussen vrouwelijkheid en mannelijkheid, aldus de Dutch Fashion Foundation in 2005. Hij is mode-redacteur van Blend en was eerder nauw betrokken bij de eerdere edities van de Biënnale. Zijn missie was om het publiek dichterbij de ontwerper te brengen en het fenomeen 'mode' persoonlijker te maken. 'Amber ... voelt als een persoon met veel verschillende karaktereigenschappen' (in: G.Konings, 30/mei/2011/nrcnext/p.25).

Het begint met een liefdesbrief van JOFF aan Amber ("Lieve Amber, we kennen elkaar nu al een tijdje, je verscheen die bewuste dag..." etc. etc.). Amber is een fictief vrouwelijke figuur (afgaande op het affiche) dat het complexe begrip 'mode' een gezicht wilt geven.

affiche AMB 2011 'Amber'

Afgelopen donderdag ging ik met eigen ogen zien wat de Biënnale in petto had. Ik hoorde namelijk wisselende kritieken, veelal sceptisch als 'Ik snap niet waar die twee miljoen die ze hebben gekregen zijn gebleven' en 'het is erg kaal en weinig Arnhems', als mede dat de jonge JOFF het avontuur niet meer zag zitten (hij zou overspannen geraakt zijn - en het dankzij de hulp van derden het uiteindelijk af is gekomen...waarheid? jaloezie?). Zo gaat het denk ik altijd wel, een evenement als deze is enorm groot en er staat/stond veel op het spel afgaande op de internationalisering van het evenement als het bewijzen van een nieuw artistiek directeur. En niet te vergeten de benarde toekomst van de kunst & cultuur in Nederland voor evenementen als deze.

Kritiek is makkelijk - zoals ik ook zal doen - maar het verwezelijken van de Biennale zelf is een enorme klus. Toch is het concept van AMBER als persoon wat....onpersoonlijk wellicht, want leren we mode via Amber kennen?

AMBER koos voor een rauwe lokatie, een grote loods van Akzo/Nobel, gelegen buiten de stad; 12.000m2 ter beschikking om de bezoeker een 'totale mode beleving' te laten ervaren, te beginnen aan de achterkant van het enorme complex waar een zwart gapend driehoekige gat de bezoeker een lange, lange gang binnen zoog en omringde met hypnotiserende klanken. Alles was zwart geverfd, enkel een slingerende strook was te zien alsof er plakband was verwijderd na voltooiing van het verven.

De eerste ruimte liet de bezoeker ruiken aan Amber, een parfum dat speciaal voor deze Biënnale is ontwikkeld, of zoals JOFF het heeft bedoeld 'het parfum dat door onze muze is achtergelaten als een teken van haar liefde'. Het mag wat kosten.

Na de neus zijn de ogen aan de beurt en kan de bezoeker temidden van een tiental doeken diverse films bekijken - geordend op hun kleur - waar mode een grote rol speelde. Vervolgens kom je in een soort 'make-up' ruimte waar de New Yorkse kunstenares Amie Dicke haar persoonlijke spullen - een kamer met een bed, tafel, laptop en dergelijken - door geautomatiseerde spuiters elk uur voorziet van een laag foundation, alsof je persoonlijkheid wordt verdoezeld door een laag make-up.

Geen outfit zonder goed haar en goede schoenen. Ambers 'haardracht ziet eruit als Maison Martin Margiela's schouderpruik en draagt beschilderde schoenen met Keith Haring motieven van Nicholas Kirkwood. De accessoires worden voorzien door Bless en hangen tussen de schakels van een kleurrijk kettinggordijn.

En dan is het tijd voor het kleden van het lichaam. Haar modeverkenning begint met een ruimte met veelbelovende modetalenten uit eigen en andermans land, geplaatst op een lage sokkel (de grote ontwerpers staan op metershoge sokkels om het verschil in hiërarchie te duiden), van onder andere Bas Kosters (al jaren veelbelovend), Marga Wiemans, Mariel Manuel, Radna Ho, Petrou, Vladimir Kareleev, Mads Denisen e.a. Na de pupillen komen de ontwerpers die nog jong zijn maar de nieuwe garde zijn in de 'avant' van de mode: Iris van Herpen, Rad Hourani, Rodarte, Suno, Damir Doma e.a. Hier begint het modehart te kloppen, want dit zijn kledingstukken uit recente collecties welke je enkel in 2D kent. De ontwerpers hebben zelf hun installaties bepaald. Met name de installatie van Rodarte (met blacklight) en het mobiel van Suno was prachtig (witte kledingstukken ronddraaiend met geprojecteerde patronen).

Uiteindelijk kom je uit in het walhalla van de mode, de creme de la creme van de actuele modegarde...nou ja, bijna de creme de la creme want opmerkelijk genoeg ontbreken de grote der aarden in deze finale. Geen Gaultier, Westwood, Chanel, Viktor & Rolf, Gucci, Chloe, Valentino, Yves Saint Laurent .... etc etc. Geen enkel merk dat komt uit de luxe couture hoek. Tja, misschien waren deze niet vooruitstrevend of hip&happening genoeg voor Amber. Of wilde deze geen medewerking verlenen aan een nog niet internationaal genoeg mode evenement?

Klavers van Engelen hadden hun creaties geplaatst boven ventilatoren die wervelden op de klanken van de muziek, Prada richtte eigenhandig een installatie in met modellen op roosters en grote videoschermen van de catwalkshow, Jil Sander plaatste man en vrouw naast elkaar in colour-block met ervoor schermen geplaatst die als vergrootglazen de kleding een extra dimensie gaven.

De Koreaan Juun J. presenteerde een 5-tal modellen in getransformeerde trenchcoats, elk boven het hoofd een zandloper die leegliep. Een suppoost legt uit dat JOFF hem had geadviseerd dit te doen als verbeelding van de tijdloze trenchcoat, de zandlopers houden niet op met stromen.

Thom Browne toonde een kubus met een marsman - verwijzend naar zijn recente collectie. Vlak daarnaast staat een rij plastic dominostenen met kledingstukken van Patrick Ervell tussen het plastic geklemd.

En dat was het zo ongeveer wel.

Ken ik nu Amber, de mode of ken ik nu JOFF zijn modesmaak en passie? Ik ga toch voor het laatste, want de keuzes zijn mijn inziens heel persoonlijk van aard en komen een beetje uit dezelfde, bekende hoek. Het zijn de ontwerpers die je kon verwachten van iemand uit de hoek van Blend wellicht, op een paar verassende namen na. Ik miste toch de visie van de ontwerpers, een stukje achtergrond informatie hoe zij tot deze collecties gekomen zijn. Het leek toch vooral op een marketingtool voor bepaalde merken om zichzelf op een artistiek verantwoorde wijze te presenteren. Natuurlijk draait mode voor een belangrijk deel om marketing, maar van een expositie verwacht je wat meer diepgang en een tijdlozere aanpak dan te presenteren wat de grote modemerken recent de catwalk hebben opgestuurd.

Het is mijn inziens niet de toegankelijke mode-beleving waar naar is gestreefd, het is niet te begrijpen voor een breed publiek, wat de vorige editie beter was gelukt. Het is een expo geworden voor de inner-crowd, want mijn moeder of broer zouden vragen: Is dit nou mode? (zoals in 2005 blijkbaar ook al gesteld werd door een moeder aan haar dochter, een anekdote die voor JOFF een drijfveer was voor deze editie).

Amber is TE persoonlijk geworden en legt je de mode op in plaats van dat je je ermee kan identificeren. Stellen medewerkers en de burgemeester van Arnhem dat 'Amber iedereen is en iedereen is Amber', zeg ik: niet mee eens.

Maar toch was het een fijne tour langs mode-installaties en is het genieten om de mode van dichtbij te kunnen zien en ervaren, eromheen te kunnen lopen, stiekem aan te raken en te fotograferen naar eigen inzicht. Stiekem even de bril van Bless opzetten, hangend in de gordijnen, stiekem je vinger door de foundation halen van Amie Dick, de stof voelen van Klavers Van Engelen, de warme van de kaarsjes voelen van Ann Demeulemeester (terwijl ik toch liever haar mode had gevoeld), mezelf fotograferen in de reflectie van Thom Brownes goudkleurige kubus.....

Ietwat onvoldaan maar zeker niet verveeld plof ik neer op de picknickkleedjes van het terras dat voor deze gelegenheid is gecreëerd en strandstoelen, mogelijk gemaakt door ELLE en FadBoy.

De Amber-Catalogus is echter een feest voor iemand als ik, want geef mij maar veel informatie om te verslinden, over mode. JOFF kan bladen maken, dat is zeker, zoals ook zijn Blend uitgegroeid is tot een kwaliteitsblad voor Nederlandse begrippen. De catalogus van Amber is een prachtig groot, mooi vormgegeven magazine - een dikke glanscover met erbinnen krantpapieren pagina's met kartelrandjes, tekeningen, achtergrond info en de visie van de ontwerpers - houd ik over aan deze 4e Biënnale, welke een andere ervaring was dan de vorige editie in het centrum van Arnhem, waar zoveel mode was te zien dat je er gerust twee a drie dagen voor kon uittrekken.

Of internationaal gezien de Biënnale zich op de kaart heeft gezet zonder de hulp van Piet Paris, zullen we merken in 2013, als waarschijnlijk een nieuw artistiek directeur - hopelijk een duo, want daar zijn Nederlanders goed in - de artistieke klus op zich zal nemen. Ik hoop het.

Of ben ik nu te kritisch?

Geschreven door Marij Elisabeth Rynja, mode criticus